‘Afschaffen van handel in grond nodig voor voedseltransitie’
Damaris Matthijsen heeft een visie op eigendom van grond die ambitieus en verstrekkend is. Het raakt iets aan waar we allemaal mee te maken hebben. En de voedseltransitie in het bijzonder. Ze ziet een nieuwe economie voor zich zonder particulier grondeigendom en zonder handel in grond.
Damaris schudt aan de grondvesten van de huidige economie met haar kijk op grondeigendom. Zij vindt dat grond van iedereen moet zijn en onderzoekt met haar collega’s hoe dat vorm kan krijgen in een nieuwe economie. Grond zou geen handelswaar moeten zijn, maar een gemeengoed dat op basis van reële behoeften wordt toegewezen aan capabele ondernemers. Vanuit die gedachte wordt het traditionele eigendom van grond afgeschaft. Damaris vertelt dat het geen bezitspel is dat we moeten spelen, maar een relatiespel. Want ook al is grond geen enkelvoudig particulier bezit meer in haar visie, het gebruik ervan moet nog wel goed geregeld worden.
Duurzaam beheer van grond
Door de verdeling van grond te organiseren op basis van de pijlers Grond (en materialen), Gebruik (wonen, landbouw, natuur etc.) en Belanghebbenden (gemeenschap) kan op lange termijn een sociaal, ecologisch en economisch duurzame situatie worden gecreëerd. Een juridische stichting zoals Community Land Trust, beheert de grond namens en in constante samenspraak met de gemeenschap en wijst deze toe aan gebruikers. Partijen krijgen een plek op de grond en voorwaarden worden vastgelegd in een gebruiksovereenkomst. Hierdoor is er verantwoordelijkheid voor de grond, maar niet een die ligt in particulier eigendom.
Experimenteren met nieuwe vormen van grondeigenaarschap
Ondanks dat Damaris haar gedachtengang in Nederland nog niet bewaarheid is, zijn in de VS, Frankrijk en Belgie diverse Community Land Trusts succesvol. Ook het fenomeen Land gifting, waarbij de grond voor de eeuwigheid wordt vrijgekocht, erkent het belang van gemeenschappelijke grond. In Nederland zijn er experimenten en hoopgevende initiatieven. Zo kopen leden van coöperatie Land van Ons samen grond en werken aan herstel van landschap en biodiversiteit. En het Veerhuis, een doe- en kennishuis voor nieuwe economie, zet binnenkort de waarde van haar grond op nul. De gemeenschap rond het Veerhuis financiert dat op een ongebruikelijke manier. Men legt geld in en krijgt er geen financieel rendement voor terug.
Het loslaten van grondeigendom vraagt om vertrouwen
Damaris stelt dat eigendom een van de sleutels is om tot een nieuwe economie te komen. Het is immers synoniem aan veiligheid en zekerheid. Dat maakt dat het loslaten van eigendom moeilijk is. Juist daardoor kan het de meeste verandering teweeg gaan brengen. De discussie over eigendom stelt ons voor een keuze: zie je de wereld vanuit angst en controle of vertrouwen, liefde en verbinding? Het devies van Damaris is dan ook: doe afstand van financieel vermogen als bron van veiligheid, laat geld stromen en bouw aan een wereld waarin vertrouwen de basis is voor de structuren die we creëren.
